13 maart 2023
De laatste week van april wordt de meteorenzwerm Lyriden actief. Het is geen grote zwerm maar dit jaar beslist de moeite waard: het is nieuwe maan op 20 april, en de maan zal in het geheel niet storen. De Werkgroep Meteoren organiseert een waarneemactie.
De Lyriden zijn een ochtendzwerm: de radiant rijst pas om middernacht hoog genoeg boven de horizon om visuele waarnemingen te kunnen doen, en bereikt in de ochtendschemering haar grootste hoogte. De radiant ligt ruwweg halverwege sterrenbeeld Lier en Hercules, maar zoals met iedere zwerm het maakt niet uit waar je kijkt. Kies de donkerste windrichting, en beste op een hoogte van 50-70 graden hoogte
Lyriden zijn te zien tussen circa 14 en 30 april en het maximum wordt bereikt op 23 April (ca. 3h MEZT). Gemiddeld over de jaren, bedraagt de Zenithal Hourly rate (ZHR) 18 per uur, d.w.z. onder ideale omstandigheden (donkere hemel met grensmagnitude van +6.5, radiant in het zenit, vrij zicht zonder obstructie) zijn er 18 meteoren per uur te zien. Doorgaans ligt het werkelijke aantal lager, verwacht niet meer dan 5-10 meteoren per uur.
De hoogte van het maximum en het precieze tijdstip kan echter behoorlijk variëren. Het maximum kan ook in de vroege avond van de 22e vallen of in de ochtend van de 23e. Aanzienlijke activiteit blijft echter vele uren aan, er is geen scherpe piek. Wat de activiteit precies zal zijn weten we niet, er zijn geen voorspellingen uit modelberekeningen voor 2023. Heel soms is de activiteit sterk verhoogd (ca. 100), de laatste keer was in 1982. Lyriden zijn verder middelmatig snel, met snelheden van circa 49 km/s.
De Lyridenzwerm is een heel oude zwerm, Chinese geschriften 700 voor Chr. maken reeds melding, ze zijn een kleine 3000 jaar door ons gezien. Ze zijn afkomstig van komeet C/1861 G1 Thatcher, ontdekt in 1861 door Thatcher (en onafhankelijk ook door Baeker), een lang-periodieke komeet met een omlooptijd van 415 jaar. Het is overigens moeilijk om de precieze baan van meteoren afkomstig van lang-periodieke kometen te bepalen, een kleine fout heeft al grote invloed op de baanelementen. Een aanzienlijk aantal verkregen Lyride banen zijn hyperbolisch, wat onterecht zou wijzen op een interstellaire oorsprong.
Hoe waarnemen?
Behalve genieten van een mooi natuurverschijnsel, is het nuttig om het aantal meteoren te tellen en te tekenen. Daarnaast zijn foto’s en video-opnames ook erg nuttig. De laatste helpen bij het bepalen van de baan van de Lyriden in ons zonnestelsel.
Waarneemactie met de werkgroep
Het maximum valt in de nacht van zaterdag op zondag. Als het weer het toelaat zullen we een waarneemactie organiseren: op een donkere plek samen met ervaren meteorenwaarnemers kijken naar de Lyriden. Een telescoop is niet vereist, we kijken met het blote oog. Neem in ieder geval wel mee:
- Warme kleding met meerder laagjes
- Slaapzak (evt met bivakzak), stretcher of ligstoel
- Rood afgeschermd zaklampje (of hoofdlamp met rood licht)
- Opgeladen smartphone
Voor materialen wordt gezorgd. Meer informatie over de Lyriden lees je ter voorbereiding alvast in de meteorenkalender van IMO.
Interesse?
Wil je graag meedoen aan de waarneemactie van de werkgroep meteoren, geef dan je gegevens door via hun website.
Dit artikel is afkomstig van de Werkgroep Meteoren.