08 december 2023
Tussen 13 en 15 december 2023 zijn de Geminiden weer te zien. Dankzij de lange, donkere nachten is het wellicht wel de mooiste zwerm van het jaar om te kijken en de omstandigheden zijn dit jaar heel gunstig, het is nieuwe maan op 12 december, wat betekent dat de maan niet zal storen. Voor liefhebbers organiseert de Werkgroep Meteoren een waarneemworkshop.
De Geminiden zijn nog niet zo lang bekend (ze werden voor het eerst gezien in 1862, en de zwerm is daarmee veel jonger dan de Perseïden, Leoniden en Lyriden). De verwachting is dan ook dat op lange termijn de Geminiden niet meer zichtbaar zullen zijn. Op dit moment, van jaar tot jaar, laten de Geminiden niet veel verschillen in activiteit zien. Onder gunstige omstandigheden (duisternis met een grensmagnitude +6.5, radiant boven je in het zenit) mogen we tijdens het maximum 120 meteoren per uur verwachten, maar in de praktijk zien we er altijd minder. De Internationale Meteoren organisatie plaatst het maximum in 2023 rond 20 uur plaatselijke tijd (Bron: IMO meteor calendar 2023). Vanaf ongeveer 21 uur is de radiant hoog genoeg om met je waarnemingen te beginnen, en deze klimt daarna verder waardoor de meteoren de hele nacht goed bekeken kunnen worden. Hierdoor kun je al vanaf het begin van de avond naar meteoren kijken. Het aantal meteoren is het grootst als de radiant hoog boven de horizon staat (rond 1 – 3 uur in de nacht), waarna het aantal weer iets afneemt. De radiant van de Geminiden is in het sterrenbeeld Tweelingen, vlakbij de heldere ster Castor. Geminiden zijn met 35 km/s trage meteoren. Je hoeft overigens niet in de richting van de radiant te kijken, iets ernaast is beter.
Waarneemworkshop
Het maximum valt in de nacht van donderdag op vrijdag (14-15 december). Als het weer het toelaat, zal de Werkgroep Meteoren van de KNVWS een waarneemactie organiseren. Je kunt dan op een donkere plek samen met ervaren meteorenwaarnemers kijken naar de Geminiden. Meer weten? Check dan de website van de Werkgroep Meteoren en meld je aan (formulier onderaan de pagina). En behalve genieten van een mooi natuurverschijnsel, is het ook mogelijk om het aantal meteoren te tellen en te tekenen, de werkgroep geeft je tips.
De Geminiden en 3200 Phaethon
Het moederlichaam van de Geminiden is niet een komeet zoals bij veel andere meteorenzwermen, maar een planetoïde: 3200 Phaethon. Het is van het type Apollo en wordt beschouwd als zijnde actief. Mogelijk is het een dode komeet. Sommige astronomen spreken van een rotskomeet. De hoeveelheid stof die Phaethon produceert is van grotere dichtheid dan bij komeetstaarten het geval is, maar daarentegen laat Phaethon geen staart zien wanneer ze dichtbij de zon komt. Phaethon werd ontdekt in 1983 door de beroemde IRAS satelliet (Infrarood astronomische satelliet) waaraan ook Nederland een belangrijke bijdrage leverde. Mede-ontdekker was de Britse astronoom John K. Davies, die als leider van het grote Europese astronomische OPTICON project, tien jaar terug, voor veel Nederlandse sterrenkundigen een bekende is. Phaethon is een kleine 6 kilometer in diameter en kon worden waargenomen met radar met hulp van de Arecibo radiotelescoop. Ze heeft een omlooptijd van 1,4 jaar. Door de Japanse ruimtevaartorganisatie JAXA is er ook een fly-by ruimtemissie gepland naar 3200 Phaethon: de DESTINY+ missie (lancering 2024, fly-by in 2028).
Wil je nog meer weten over de Geminiden in 2023?
Check dan deze website met meer informatie over de actuele situatie rond de meteorenzwerm:
- De meteorenzwerm Geminiden in december 2023 (hemel.waarnemen.com)
- Gunstige sterrenregen Geminiden in nacht van 14 op 15 december (astronomie.nl)
- Wolkenverwachting (MeteoCiel)
Bron: Gunstig jaar voor de Geminidenzwerm, www.werkgroepmeteoren.nl
Foto: Dai Jianfeng/IAU OAE